Ẩn dụ và hoán dụ

Ẩn dụ và hoán dụ

Ẩn dụ và hoán dụ là hai biện pháp tu từ được sử dụng phổ biến trong văn học và đời sống. Cả hai biện pháp tu từ này đều có tác dụng tăng cường khả năng gợi hình, gợi cảm của ngôn ngữ, giúp người đọc, người nghe hiểu được một cách sâu sắc hơn những gì tác giả, người nói muốn diễn đạt.

Ẩn dụ

Ẩn dụ là một biện pháp tu từ gọi tên một sự vật, hiện tượng này bằng tên của sự vật, hiện tượng khác có mối quan hệ tương đồng. Mối quan hệ tương đồng giữa hai sự vật, hiện tượng có thể dựa trên nhiều phương diện khác nhau, như:

• Giống nhau về hình dáng, màu sắc, âm thanh,…
• Giống nhau về tính chất, hoạt động,…
• Giống nhau về ý nghĩa, biểu tượng,…

Ví dụ:

• Tương đồng về hình dáng, màu sắc:
  • “Trông em như áng mây trôi” (Xuân Diệu)
  • “Ông trời xanh ngắt” (Nguyễn Trãi)
• Tương đồng về tính chất, hoạt động:
  • “Cây lúa là vàng ruộng” (Tố Hữu)
  • “Trăng là chị, sao là em” (Ca dao)
• Tương đồng về ý nghĩa, biểu tượng:
  • “Trên đường hành quân xa/ Có cây trinh nữ đứng bên đường” (Tố Hữu)
  • “Mẹ là cây, con là cành/ Cành có lớn, cây mới xanh” (Ca dao)

Hoán dụ

Hoán dụ là một biện pháp tu từ gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có quan hệ gần gũi với nó. Mối quan hệ gần gũi giữa hai sự vật, hiện tượng có thể dựa trên nhiều phương diện khác nhau, như:

• Quan hệ giữa bộ phận và toàn thể
  • “Bàn tay nhân ái” (Hồ Chí Minh)
  • “Nước mắt Việt Nam” (Nguyễn Đình Thi)
• Quan hệ giữa vật chứa đựng và vật bị chứa đựng
  • “Đầu xanh, tuổi trẻ” (Tố Hữu)
  • “Thân cò, lặn lội bờ sông” (Ca dao)
• Quan hệ giữa dấu hiệu của sự vật và sự vật
  • “Mắt nai, tóc tơ” (Nguyễn Du)
  • “Lá cờ đỏ sao vàng” (Ca dao)
• Quan hệ giữa cái cụ thể và cái trừu tượng
  • “Tiền là bạc” (Tục ngữ)
  • “Tâm hồn là vàng” (Ca dao)

Những trường hợp lỗi sai khi dùng phép ẩn dụ và hoán dụ

• Dùng ẩn dụ hoặc hoán dụ không đúng chỗ: Ẩn dụ và hoán dụ thường được dùng trong văn chương để tăng cường khả năng gợi hình, gợi cảm. Tuy nhiên, nếu dùng ẩn dụ hoặc hoán dụ không đúng chỗ, sẽ làm cho câu văn trở nên khó hiểu, thậm chí là sai nghĩa.
• Dùng ẩn dụ hoặc hoán dụ không hợp lý: Ẩn dụ và hoán dụ cần phải dựa trên mối quan hệ tương đồng hoặc gần gũi giữa hai sự vật, hiện tượng. Nếu dùng ẩn dụ hoặc hoán dụ không hợp lý, sẽ làm cho câu văn trở nên vô nghĩa hoặc gây hiểu lầm.
• Dùng ẩn dụ hoặc hoán dụ quá nhiều: Ẩn dụ và hoán dụ được sử dụng quá nhiều sẽ làm cho câu văn trở nên rườm rà, khó hiểu.

Một cách khác để làm cho ngôn ngữ thêm phần sinh động là sử dụng thêm các Thành ngữ và tục ngữ nhằm tăng sức thuyết phục và thể hiện đặc sắc văn hóa dân gian.

Kết luận

Ẩn dụ và hoán dụ là hai biện pháp tu từ quan trọng, được sử dụng phổ biến trong văn học và đời sống. Cả hai biện pháp tu từ này đều có tác dụng tăng cường khả năng gợi hình, gợi cảm của ngôn ngữ, giúp người đọc, người nghe hiểu được một cách sâu sắc hơn những gì tác giả, người nói muốn diễn đạt. Tuy nhiên, cần phải sử dụng ẩn dụ và hoán dụ một cách hợp lý để tránh những lỗi sai không đáng có.